Bugün (20 Haziran) Kuzey Yarımküre’de yılın en uzun günü olan yaz gündönümü başlıyor ve bu, son 228 yılın en erken gündönümü olacak.
Gündönümü, önümüzdeki 72 yıl boyunca giderek daha erken gerçekleşecek. Peki, neden? Ve günlerin yıl boyunca neden farklı uzunluklarda olduğunu hiç merak ettiniz mi?
“Solstice” Latince “güneş duruyor” anlamına gelir. Kuzey Yarımküre’de yaz gündönümü, güneşin yıl içinde en kuzeydoğu ve kuzeybatı noktalarından doğup battığı gündür. Bu fenomen, Dünya’nın güneşe göre 23.5 derecelik eksen eğikliği nedeniyle meydana gelir; bu nedenle, gezegenimiz yörüngede dönerken bir yarımküre güneşten uzaklaşır ve diğeri ona yaklaşır.
Bu, gündönümünün Güney Yarımküre’de tam tersi olduğu anlamına gelir — Haziran gündönümü yılın en kısa günü olup güneyde kış gündönümünü işaret eder.
Bugünkü gündönümü, George Washington’un veda konuşmasını yaptığı 1796 yılından bu yana en erken olanıdır. Ancak bu varyasyon, insanlardan kaynaklanır ve Gregoryen takvimine dayanır.
Takvim, bir yılı 365 gün olarak böler. Ancak Dünya’nın güneş etrafındaki tam yörüngesi aslında 365 gün, 5 saat, 48 dakika ve 45 saniyedir — bu nedenle her dört yılda bir takvimi yuvarlamak için artık bir yıl ekleriz. Ancak bu, kendi sorununu yaratır: Dört kez 5 saat, 48 dakika ve 45 saniye, 23 saat ve 15 dakika eder, yani tam bir günün 45 dakika eksiktir.
Bu sapmayı dengelemek için, takvim her dört yüzyılda bir artık bir günü atlayarak “sıfırlanır”; bir sonraki sıfırlama 2100 yılında gerçekleşecektir. Ancak o zamana kadar, bu yıl gibi artık yıllarda, gündönümü bir önceki yıla göre 18 saat ve bir önceki artık yıla göre 45 dakika daha erken gerçekleşir.
Bu nedenle, şu andan binyılın sonuna kadar her ardışık artık yıl, 1796’dan bu yana en erken olanı olacak ve bu eğilim her 45 dakikada bir devam edecek.
Bu yılki gündönümünden bir gün sonra, 21 Haziran’da gökyüzü gözlemcileri güzel bir Çilek Ayı’na tanık olacaklar — yılın en düşük dolunayı.
Dünya’nın eğiminin kökeni, 4 milyar yıldan daha uzun bir süre önce Dünya oluşurken yaşanan tahmini 10 devasa çarpışmaya dayanır. Bu çarpışmalardan sonuncusunda, Theia adı verilen Mars büyüklüğünde bir gezegen, gezegenimizi öyle bir kuvvetle çarptı ki, Dünya’nın yüzeyini erimiş bir cehennem manzarasına dönüştürdü ve uzaya kaya ve toz fırlatarak daha sonra ayımızı oluşturdu. Bu muazzam çarpışma ayrıca gezegenimize eğimini kazandırdı. Bu eğim, mevsimlerin oluşmasına ve daha karmaşık ekosistemlerin evrimleşmesine neden olan yaşam döngülerinin hızlanmasına yol açtı.
